آنژیوگرافی در فرهنگ لغات، به معنای رگنگاری است و به نوعی تصویربرداری از رگ‌ها و عروق گفته میشود که به طور معمول با ارسال یک ماده حاجب (ماده‌ای که کنتراست مایعات را به منظور ایجاد یک تصویر بهتر توسط اشعه ایکس از آن، افزایش می‌دهد) به درون رگ‌ها انجام شده و در انتها توسط اشعه ایکس تصویر آن گرفته میشود.
آنژیوگرافی در حالت کلی یک شیوه تشخیصی است و نه یک روش درمانی. اطلاعاتی که از این طریق به ما داده میشود شامل انسداد، تنگ شدن، التهاب و خونریزی عروقی است. این روش دقیق‌ترین اطلاعات ممکن از عروق بدن را در اختیار پزشک متخصص قلب قرار می‌دهد. از آنجا که این اطلاعات پیش از عمل جراحی از اهمیت بسزایی برخوردار هستند بهتر است برای انجام آنژیوگرافی به بهترین متخصص قلب مراجعه کنید.
رگنگاری در مطالعه عروق باریک، انسداد یافته، بزرگ و یا ناقص در نقاط متعددی از بدن، مانند قلب، مغز، پاها و شکم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بهترین متخصص آنژیوگرافی
پزشک متخصص افزون بر تخصص قلب و عروق بهتر است دارای بورد تخصصی یا فلوشیپ مرتبط با بیماری‌های عروق باشد. پزشک توسط آزمایشاتی که از طریق عروق بدن انجام میشود، قادر خواهد بود می‌تواند بیماری‌های قلبی به صورت تخصصی نظر دهد.
آنژیوگرافی چه زمانی انجام میشود؟
رگنگاری یک روش تشخیصی با ضریب اطمینان بالا است، بنابراین اگر پس از گرفتن نوار قلب، تست ورزش یا سایر روش‌های تشخیصی، احتمال وجود گرفتگی عروق در شخص، توسط متخصص قلب تشخیص داده شود، به منظور حصول اطمینان کامل می‌توان از این روش استفاده کرد.
آنژیوگرافی به دلایل دیگر نیز انجام میشود که خیلی خلاصه در زیر به آنها اشاره می‌کنیم:
- احتمال وجود مشکل در عروق کرونری نظیر درد در قفسه سینه
- اختلال یا نقص قلبی مادرزادی
- هنگامی که در آزمایش غیرتهاجمی استرس قلب نتایج غیرنرمال پیدا شود.
- نشانه بیماری در رگ‌های خونی
- مشکلات ناشی از دریچه‌های قلبی
انواع آنژیوگرافی
آنژیوگرافی به دو روش انجام میشود:
- از راه دست
- از طریق کشاله ران پا
آنژیوگرافی برای نخستین بار در دنیا از راه پا (کشاله ران) انجام شد که این شیوه در حال حاضر هم کاربرد دارد، اما امروزه یک شیوه دیگر هم بدان افزوده شده است که از طریق شریان مچ دست یا شریان رادیال است و نسبت به آنژیو از طریق پا رایج‌تر است.
آنژیوگرافی از راه پا (کشاله ران)
در رگنگاری از طریق پا یک لوله باریک (کاتتر) توسط پزشک متخصص قلب وارد شریان ران و از آنجا به مدخل شریان‌های کرونر هدایت خواهد شد. زمانی که آنژیوگرافی از طریق پا انجام میشود، به سبب اینکه رگ‌های پا بزرگ‌تر هستند، بیمار باید برای قطع خونریزی یک کیسه شنی در حدود یک ساعت را بر روی کشاله ران خود قرار دهد تا خونریزی تمام شود، اما رگنگاری از طریق رادیان دست اندکی ساده‌تر و با درد سر کمتری همراه است.
آنژیوگرافی از راه دست
بیش از 70% از آنژیوگرافی‌‌ها و آنژیوپلاستی‌ها از راه شریان مچ دست صورت می‌گیرد.
در حال حاضر آنژیوگرافی از طریق شریان مچ در ایران روشی بسیار متداول است و توسط متخصص قلب در تهران و سایر شهرها انجام میشود. برتری این روش به سبب عوارض موضعی بسیار اندک آن است که سبب آرامش هر چه بیشتر بیمار خواهد شد.
در آنژیو از طریق دست بیمار قادر خواهد بود بلافاصله از تخت پایین آمده و راه برود و به طور معمول پس از 4 ساعت امکان ترخیص بیمار وجود دارد.
اقدامات پیش از آنژیوگرافی
بسیاری از تست‌های مورد نیاز برای انجام این روش تشخیصی، به طور معمول پیش از توصیه به انجام آنژیوگرافی توسط پزشک متخصص قلب انجام شده‌اند مانند اکوکاردیوگرافی، نوار قلب، تست ورزش یا اسکن هسته‌ای قلب.
این آزمایش‌ها و آمادگی‌هایی که در ادامه برای انجام آنژیو توصیه شده است، برای انجام تست در شرایط نرمال و به اصطلاح الکتیو (جراحی الکتیو Elective surgery به آن دسته از اعمال جراحی گفته میشود که انجام آن را می‌توان از قبل برنامه‌ریزی کرد) است. در شرایط اورژانسی نظیر سکته قلبی و حملات حاد قلبی به طور معمول نیاز است بیمار بدون اتلاف وقت تحت انجام آنژیو اورژانسی قرار بگیرد.
آزمایش خون قبل از آنژیوگرافی
ضرورت دارد پیش از انجام این عمل آزمایش خون به منظور تعیین میزان هموگلوبین، پلاکت، قند خون و آزمایش‌های انعقاد خون انجام گرفته باشند. در بعضی مراکز انجام تست‌هایی نظیر هپاتیت و دیگر بیماری‌های قابل انتقال از راه خون نیز کنترل می‌شوند.
مدت زمان انجام آنژیوگرافی
مدت زمان انجام آنژیو توسط پزشک به طور تقریبی نیم ساعت به طول می‌انجامد، اما به منظور آمادگی‌های پیش از انجام این عمل و مراقبتهای پس از آن احتیاج است که بیمار 1 روز کامل را به منظور انجام آنژیوگرافی در نظر بگیرید. هر چند پروتکل هر بیمارستانی با یکدیگر متفاوت بوده و در بعضی از مراکز برای انجام آنژیوگرافی دو روز زمان نیاز است.
زمان ترخیص بعد از آنژیوگرافی
در بیشتر مراکز، بیمار صبح روز انجام آنژیوگرافی بستری خواهد شد و پس از انجام آنژیوگرافی چنانچه به تشخیص پزشک متخصص قلب تصمیم به ادامه درمان با دارو باشد و عدم وجود عارضه عصر همان روز ترخیص خواهد شد، به خصوص اگر آنژیوگرافی از طریق دست انجام شده باشد.
گاهی نیاز است با نظر پزشک، بیمار همان شب را در بیمارستان تحت نظر باشد. بهتر است به منظور مشاوره و عمل انجام آنژیوگرافی به یک دکتر قلب خوب مراجعه کنید.
چنانچه پس از انجام آنژیوگرافی پزشک متخصص قلب تصمیم به ادامه درمان با استنت یا دیگر روش‌های اینترونشن بدهد، نیاز است پس از درمان بیمار یک یا دو روز در بیمارستان تحت نظر قرار داشته باشد.
ناشتا بودن برای آنژیوگرافی
ضروری است شما حداقل 4 ساعت پیش از انجام این عمل هیچ‌گونه مایعات و غذایی استفاده نکنید.
چنانچه شما از انسولین استفاده می‌کنید، صبح روز انجام آنژیوگرافی نباید انسولین استفاده کنید، البته انسولین را همراه خود داشته باشید و پرستار بخش را مطلع کنید.
در مورد مصرف دیگر داروها نظیر داروهای فشارخون، می‌توانید آنها را با اندکی آب مصرف نمایید.
لباس مخصوص آنژیوگرافی
برای انجام آنژیوگرافی باید گان و لباس مخصوص آنژیوگرافی بپوشید. نیاز است ساعت، موبایل، لوازم زینتی نظیر النگو و گردنبند بیمار در هنگام آنژیو جدا شده باشند.
سایر نکات
در زمان انجام این عمل دندان‌های مصنوعی بیمار باید خارج شوند، پیش و پس از این عمل می‌تواند دوباره از آنها استفاده کند.
نیاز است بیمار روز قبل از انجام آنژیوگرافی یا صبح همان روز، حمام کرده باشد.
ناحیه کشاله ران از دو طرف و همچنین هر دو دست از آرنج تا مچ دست می‌بایست فاقد مو، چسب یا هر چیزی که مانع از انجام آنژیوگرافی شود، باشد.
مصرف دارو قبل و بعد آنژیوگرافی
بیماران لازم است کلیه داروهای خود را بر اساس تجویز پزشک مصرف کنند به جز مواردی که نیاز است طبق نظر پزشک متخصص قلب تغییری در آنها ایجاد شود. داروهایی که نیاز است پیش از آنژیو تغییر کنند عبارت هستند از ریواروکسابان، وارفارین و دیگر داروهای ضد انعقاد.
به سبب افزایش خطر خونریزی از ناحیه آنژیوگرافی یا در مواردی که نیاز به عمل اورژانسی پس از آنژیوگرافی به وجود می‌آید، در بیشتر مواقع این داروها چند روز پیش از انجام آنژیوگرافی، قطع می‌شوند. قطع این داروها و جایگزینی آنها بدون شک می‌بایست با نظر پزشک معالج انجام شود.
متفورمین، نیاز است از 2 روز پیش از انجام آنژیوگرافی قطع شود.
نیاز است بیماران به سبب ناشتا بودن، انسولین صبح روز انجام آنژیوگرافی را استفاده نکنند، این موضوع می‌بایست بلافاصله بعد از بستری شدن به پزشک متخصص و پرستار بخش اطلاع داده شود.
مصرف آسپیرین و دیگر داروهای قلبی و فشارخون حتی در روز انجام آنژیوگرافی با مقدار اندکی آب اشکال ندارد.
نیاز است در هنگام بستری کلیه مدارک پزشکی را به همراه داشته باشید و پیش از انجام آنژیوگرافی شرح حال از شما پیرامون بیماری فعلی و بیماری‌های سابق، داروهای مصرفی، عادات غذایی و سابقه حساسیت‌های دارویی پرسش شود.
نیاز است چنانچه شما ضعف در دست و پا سابقه مشکلات بینایی یا شنوایی دارید، به پزشک متخصص یا پرستار بخش اطلاع دهید.
اقدامات حین انجام آنژیوگرافی
نخست، بیمار به پشت خوابانده میشود تا به‌وسیله اشعه ایکس از او عکسبرداری شود. در این مرحله امکان دارد برای جلوگیری از انحراف و به هم خوردن زاویه تصویربرداری مجبور باشند پاها یا سینه بیمار را به جایی ببندند.
در شرایطی که منع پزشکی وجود نداشته باشد، به مریض داروی آرام بخش تزریق خواهد شد که امکان دارد سبب خواب آلودگی شود و بیمار به خواب برود، اما گاهی اوقات به دلیل اینکه نیاز است برخی از دستورات پزشک متخصص قلب را بیمار در طول آنژیوگرافی انجام دهد، لازم است که بیمار به هوش و بیدار باشد.
پس از آن، الکترودهای نوار قلب بر سینه بیمار قرار داده خواهد شد تا شرایط قلب او در طول آنژیو توسط پزشک متخصص قلب کنترل شود و در عین حال از فشارسنج نیز جهت کنترل و بررسی فشارخون بیمار استفاده میشود. با پالس اکسی متر نیز میزان اکسیژن خون بیمار کنترل خواهد شد.
سپس آن ناحیه‌ای از بدن که باید کاتتر وارد آن شود را به طور کامل ضدعفونی و سپس بی‌حس می‌کنند، پس از آن یک لوله باریک و بلند که به کاتتر Catheter معروف است، توسط پزشک متخصص قلب به یکی از سرخرگ‌های ران یا دست وارد میشود.
به احتمال زیاد بیمار در این لحظه درون رگ خود احساس فشار ضعیفی می‌کند. به طور معمول وقتی که کاتتر درون رگ میشود دردی احساس نمی‌شود، اما در محل ورود امکان دارد که درد و سوزش بسیار خفیفی حس شود. پس از آن پزشک متخصص، لوله را به طرف عروق مورد نظر هدایت می‌کند.
در این مرحله اندکی مایع حاجب در ناحیه مورد نظر به خون تزریق می‌گردد که همان‌گونه که پیش از این عنوان شد کار تشخیص میزان انسداد عروق توسط اشعه ایکس، برای پزشک متخصص قلب ساده‌تر خواهد شد.
در این زمان امکان دارد پزشک متناسب با محل مورد معاینه از بیمار درخواست سرفه کردن، تنفس عمیق یا تغییر وضعیت فیزیکی کند. تصویر به دست آمده از رگ‌های بیمار با وضوح کامل هر نوع گرفتگی یا آسیب در رگ‌ها را نشان می‌دهد.
اقدامات پس از انجام آنژیوگرافی
پس از اتمام آنژیو می‌بایست ناحیه‌ای که برش داده شده است، پانسمان شود تا از خونریزی جلوگیری شود. نیاز است تا بیمار 4 ساعت در بیمارستان استراحت کند تا نشانه‌های او دائم کنترل و بررسی شود. در صورتی که محل ورود کاتتر در ران قرار دارد، امکان دارد که پزشک از بیمار درخواست کند تا در جهت خاصی دراز کشیده و چندین ساعت در آن حالت بماند.
به خاطر ماده حاجب که وارد جریان خون شده و خطرات احتمالی که برای کلیه‌ها وجود دارد، بهتر است که بیمار به مقدار فراوان آب مصرف کند.
مراقبتهای بعد از آنژیوگرافی در منزل
- استراحت کردن به اندازه کافی
- نوشیدن مایعات به مقدار زیاد
- منع مصرف الکل
- منع مصرف دخانیات
پانسمان را پس از 24 ساعت که از انجام آن گذشت باز کرده، اما اگر همچنان مایعی از محل زخم تراوش می‌کند، به مدت 12 ساعت دیگر محل زخم را پانسمان کنید.
به مدت 2 روز از انجام فعالیت‌های سنگین بدنی خودداری کرده و تا 3 روز از قرار دادن هر ماده‌ای نظیر لوسیون یا کرم بر روی زخم خودداری کنید.
در آخر
با پیشرفت‌هایی که در انجام این پروسه حاصل شده است، انجام آنژیوگرافی اقدام پرخطری محسوب نمی‌شود و پروسه آن حداکثر 2 تا 3 ساعت بیشتر طول نخواهد کشید، اما رعایت موارد احتیاطی و مراجعه به بهترین پزشک متخصص قلب جهت انجام آنژیو سبب میشود تا مخاطرات آن به حداقل برسد.
بدون دیدگاه