واریس پا یکی از شایعترین مشکلات عروقی است که به دلیل اختلال در عملکرد دریچههای سیاهرگی بروز پیدا میکند. انواع واریس پا برحسب شدت علائم، محل بروز و همچنین ظاهر و شکل آنها شامل واریس عنکبوتی، واریس رتیکولر و واریس طنابی است. همچنین بسته به شدت رگهای واریسی، پزشکان آنها را به سه دسته خفیف، متوسط و شدید تقسیمبندی میکنند.
واریس عنکبوتی از جمله انواع خفیف واریس پا است که به شکل رگهای خیلی ریز و شاخهشاخه زیر پوست ظاهر میشود. در موارد شدیدتر، ممکن است واریس به شکل رگهای واضحتر و بزرگتری ایجاد شود. علائم این بیماری ممکن است از یک تغییر جزئی در رنگ پوست (در موارد خفیف) تا مشکلات پوستی جدیتری مثل زخم و بثورات، خارش، خونریزی و غیره باشد.
در این مقاله قصد داریم شما را به طور دقیقتر با انواع واریس پا، علت بروز آنها و راههای تشخیص و درمانی که وجود دارد، آشنا کنیم.
واریس پا چیست و چگونه بروز پیدا میکند؟
واریس پا (Varicose) به دلیل افزایش فشار خون در رگها اتفاق میافتد. این مشکل باعث تورم و بزرگ شدن رگهای سطحی نزدیک پوست و بیشتر در نواحی ساق پا یا قوزک میشود. انواع واریس پا معمولاً به رنگ بنفش یا آبی تیره ظاهر میشوند و ممکن است ظاهری گرهای، گلولهگلوله، عنکبوتی یا برآمده داشته باشند.
سیاهرگها مسئول بازگرداندن خون فاقد اکسیژن از اندامهای مختلف به قلب هستند. آنها این کار را به کمک دریچههای یکطرفه خود انجام میدهند. این دریچهها باز میشوند و خون را به داخل میکشند، سپس بسته میشوند تا از بازگشت خون جلوگیری کنند.
اگر به هر دلیلی دریچههای سیاهرگی دچار مشکل شده یا ضعیف شوند، خون داخل رگها برمیگردد (اصطلاحا نشت میکند) و باعث متورم شدن آنها میشود.
ایستادن یا نشستن طولانی مدت باعث تجمع خون داخل سیاهرگها میشود. وقتی خون به مدت طولانی داخل رگها باقی بماند، فشار درونی رگ زیاد میشود و باعث گشادی آن میشود. این اتفاق باعث ضعیف شدن و آسیبدیدن دیواره رگها و در نهایت بروز واریس میشود.
انواع واریس پا
تقسیمبندیهای مختلفی برای انواع واریس پا برحسب شدت علائم، شکل ظاهری و محدوده درگیر ارائه شده است. در مقالهای که در سال ۲۰۲۳ منتشر شده آمده است که طبقهبندی CEAP یک سیستم بینالمللی برای توصیف بیماران مبتلا به مشکلات مزمن وریدی است. البته این سیستم در سال ۱۹۹۳ مطرح و آخرین بار در سال ۲۰۲۰ بهروزرسانی شده است.
این طبقهبندی بر اساس علائم بالینی بیماریهای وریدی مزمن، دلایل ایجاد بیماری، محل دقیق مشکل در رگها و نوع مشکل در رگها ساخته شده است. هدف از این سیستم، داشتن یک روش مشترک برای توصیف بیماری توسط پزشکان مختلف، روشن کردن تفاوتهای بین طبقهبندیهای قدیمی و جدید، اضافه کردن اطلاعات جدید علمی و حفظ سادگی استفاده از سیستم در کنار جزئیات دقیق بیماری است.
طبقهبندی CEAP از علائم و نشانههای بیماری برای تعیین شدت بیماری (C)، علت بیماری (E)، محل مشکل در رگها (A) و نوع مشکل در رگها (P) استفاده میکند.
انواع واریس پا بر حسب شدت علائم
انواع واریس پا بر حسب شدت علائم شامل خفیف، متوسط و شدید است.
- واریس پا از نوع خفیف: در افراد مبتلا به واریس خفیف پا، علائم چندان محسوس نیستند. در واقع برای افراد مبتلا به نوع خفیف، واریس بیشتر یک مشکل ظاهری است تا مشکلی که نیاز به درمان پزشکی دارد. در قسمت زیر میتوانید عکس واریس خفیف پا را مشاهده کنید:
- واریس پا از نوع متوسط: واریس متوسط باعث ایجاد برآمدگیهای محسوس و بزرگ آبی مایل به بنفش در زیر پوست میشود. همچنین علائم دیگری هم دارد، مثل:
- گرفتگی
- درد
- لرزش
- احساس سنگینی عضلات پا، بهخصوص در قسمت ساق
در شروع بیماری، ممکن است به نظر برسد واریس پا با شدت متوسط، صرفا باعث ظاهر نازیبای پا شده است؛ اما عدم پیگیری برای درمان این مشکل در بلندمدت باعث بروز مشکلات جدی خواهد شد.
- واریس شدید پا: واریس عارضهای پیشرونده است. به همین دلیل عدم درمان به تشدید علائم و مزمن شدن بیماری منجر میشود. مشکلات پوستی یکی از عوارض واریس شدید پا به شمار میرود. در این شرایط ممکن است علائم پوستی زیر ظاهر شوند:
- خشکی، زبری و خارش (حالتی شبیه اگزما)
- زخمهای پوستی (به دلیل نرسیدن خون به پوست)
- سفتی، قرمزی یا برنزی شدن رنگدانههای پوستی
- فیبروز (فساد الیاف پوست)
- ورم شدید
- تغییر رنگ پوست
از آنجا که واریس پا به دلیل تداخل در عملکرد عروق رخ میدهد، باید علائم آن را سریعاً به اطلاع متخصص واریس در تهران برسانید؛ زیرا زمینه لخته شدن خون در عروق بدن را فراهم میکند. افراد درگیر با واریس شدید پا، ممکن است دچار آمبولی ریه شوند. در این عارضه، لخته خون از عروق وارد ریه میشود و مسیر آن را مسدود میکند.
| شدت | علائم و توضیحات |
|---|---|
| خفیف | همراه با خارش و تورم مچ پا، تغییر رنگ پا خصوصاً در نواحی پایینتر |
| متوسط | برآمدگیهای محسوس و بزرگ آبی مایل به بنفش، گرفتگی، درد، لرزش و احساس سنگینی عضلات پا، به خصوص در قسمت ساق |
| شدید | همراه با زخمهای پوستی (به دلیل نرسیدن خون به پوست)، سفتی، قرمزی یا برنزی شدن رنگدانههای پوستی، فیبروز (فساد الیاف پوست)، ورم شدید، تغییر رنگ پوست و مشکلات تنفسی (آمبولی ریه) |
افراد مبتلا به واریس شدید باید در صورت مشاهده علائمی چون تنگی نفس ناگهانی و شدید، درد قفسه سینه، سرگیجه و افزایش ضربان قلب به پزشک مراجعه کنند. زیرا این علائم زنگ خطر آمبولی ریه هستند.
در زیر، میتوانید عکس واریس شدید پا را مشاهده کنید:
انواع واریس پا بر حسب اندازه و شکل ظاهری
تورم عروق بر حسب میزان خون تجمع یافته به صورت تار عنکبوتی، رتیکولر و طنابی بروز پیدا میکند.
- واریس تار عنکبوتی: واریس عنکبوتی، اشکالی شبیه تار عنکبوتهای ریز یا شاخوبرگ درختان را زیر پوست ایجاد میکند. ظاهر واریس عنکبوتی، شامل رگهای خیلی کوچک و به رنگ قرمز، بنفش یا آبی است. این عارضه بیشتر مویرگها و عروق با قطر کمتر از یک میلیمتر را درگیر میکند. به علت کوچک بودن رگها، معمولاً مشاهده و تشخیص واریس عنکبوتی سختتر است. برای آشنایی بیشتر با علائم این نوع واریس، پیشنهاد میکنیم مقاله واریس عنکبوتی را مطالعه کنید.
- واریس پا رتیکولر: این نوع واریس پا به شکل شبکهای پیچیده از رگهای زیر سطح پوست ظاهر میشود. شکل واریس روی پا در افراد مبتلا به واریس رتیکولر، از واریس عنکبوتی بزرگتر و محسوستر است؛ علت این مسئله هم آن است که این نوع واریس، به دلیل تجمع خون در رگهای بزرگتر (بین 1 تا 3 میلیمتر) ایجاد میشود.
- واریس پا طنابی: این نوع واریس به دلیل تورم شاخههای اصلی عروق با قطر بالاتر از 3 میلیمتر بروز پیدا میکند. واریس طنابی پا باعث ایجاد اشکال پر پیچ و خم و درازی روی پوست میشود. این نوع واریس علائم ناخوشایندی مثل خارش، درد، ورم و خستگی پاها نیز ایجاد میکند. در برخی موارد، ممکن است واریس طنابی منجر به عوارضی مثل خونریزی، تغییرات پوستی، تخریب بافت پوست و التهاب وریدی شود.
| نوع | توضیحات |
|---|---|
| عنکبوتی | اشکالی شبیه تار عنکبوتهای ریز یا شاخ و برگ درختان، رگهای خیلی کوچک و به رنگ قرمز، بنفش یا آبی، مشاهده و تشخیص سخت |
| رتیکولر | شبکهای پیچیده از رگهای زیر پوست، از واریس عنکبوتی بزرگتر و محسوستر |
| طنابی | ظاهر پر پیچ و خم و دراز روی پوست، همراه با خارش، درد، ورم و خستگی پاها، خونریزی، تغییرات پوستی، تخریب بافت پوست و التهاب وریدی |
خوشبختانه این نوع واریس، به کمک روشهای نوین پزشکی قابل درمان است. در مقاله واریس طنابی درباره روشهای تشخیص و درمان این مشکل، بیشتر صحبت کردیم.
انواع واریس پا بر حسب محدوده درگیر
انواع واریس بر حسب عروق درگیر عبارتاند از:
- واریس ورید صافن بزرگ: صافن بزرگ، یکی از اصلیترین سیاهرگهای پا است که در معرض خطر واریسی شدن قرار دارد. این رگ از رگ فمورال در کشاله ران تا قوزک پا پایین میرود. در صورت بروز اختلال در شاخههای اصلی این رگ، واریس صافن بزرگتر رخ میدهد. این عارضه بیشتر پایین پا و داخل، خارج و پشت ران را درگیر میکند.
- واریس ورید صافن کوچک: ورید صافن کوچک یکی از عروق اصلی پایین پا است. این ورید از قوزک پا شروع شده و با عبور از نرمه ساق پا، به سیاهرگ عمقی پشت زانو وصل میشود. فاصله این ورید تا سطح پوست، بسیار اندک است.
| نوع | محل |
|---|---|
| ورید صافن بزرگ | پایین پا و داخل، خارج و پشت ران |
| ورید صافن کوچک | همراه با درد، ورم، حساسشدن پوست، خارش، سوزش تغییر رنگ ساق پا، در پشت مچ پا و زانو |
اگر دریچههای این سیاهرگ دچار مشکل شوند، واریس ورید صافن کوچک ایجاد میشود. این نوع واریس باعث درد، ورم و حساس شدن پوست، خارش، سوزش و تغییر رنگ ساق پا میشود. این عارضه در پشت مچ پا و زانو بروز مییابد.
علائم واریس پا
شایعترین علائم واریس پا عبارتاند از:
- تغییر رنگ پوست
- برآمده و آبی شدن رگهای زیر پوست
- احساس سوزش و خارش اطراف رگها
- گرفتگی شبانه پا
- زخم ساق پا
- بثورات پوستی
- احساس ناراحتی در پا شامل احساس سوزش، درد یا سنگینی
در موارد ابتلای شدید، تورم، آمبولی پا و آسیب دیدگی بافت پوست اتفاق میافتد.
در قسمت زیر میتوانید عکس آمبولی پا را که از عوارض انواع شدید واریس است، مشاهده کنید:
علت و عوامل خطر بروز انواع واریس
عوامل مختلفی میتوانند باعث تضعیف دریچههای سیاهرگی، برگشت خون در رگها و در نهایت ابتلا به واریس پا شود. نشریه پزشکی جان هاپکینز در مطلبی برخی از مهمترین عوامل را چنین برشمرده است:
- اضافه وزن و چاقی
- نشستن یا ایستادن طولانی، برای مثال افرادی که به دلیل شغلشان مجبور هستند ساعات طولانی سرپا بایستند، بیشتر در معرض واریس قرار دارند.
- بارداری: در این دوره حجم خون درون رگها بیشتر میشود تا بدن بتواند از جنین محافظت کند. همچنین تغییرات هورمونی این دوره، باعث میشود دیواره رگها کمی شلتر شود و مادر، مستعد ابتلا به واریس پا در بارداری شود. علاوه بر موارد گفتهشده، افزایش وزن جنین هم باعث واردشدن فشار روی عروق میشود.
سایر دلایلی که خطر ابتلا به انواع واریس پا را افزایش میدهند، عبارتاند از:
- جنسیت مونث
- سن بالا
- سابقه خانوادگی ابتلا به واریس پا
- سابقه لخته خون در وریدهای عمقی
- ورم یا تومور در ناحیه لگن
- ابتلا به ناهنجاریهای عروقی
- کم تحرکی
- آسیب دیدگی ساق پا
- مصرف سیگار
- مصرف قرصهای ضدبارداری یا درمانهای جایگزینی هورمون
تشخیص واریس پا
پزشک برای تشخیص مشکل، ابتدا از بیمار شرح حال میگیرد. طی گرفتن شرح حال، سوالاتی درباره سابقه ابتلا به بیماریها و همچنین سابقه خانوادگی ابتلا به واریس پرسیده میشود. علاوه بر شرح حال، او معاینه پاها را هم برای بررسی دقیقتر علائم انجام میدهد.
یکی از روشهای تشخیص این مشکل، سونوگرافی داپلر است. به کمک این روش، جریان گردش خون و ساختار رگهای پا برای پزشک قابل مشاهده میشود.
درمان انواع واریس پا
درمان بر اساس شدت علائم از روشهای محافظه کارانه مانند تغییر سبک زندگی تا روشهای تهاجمیتر مانند لیزر و اسکلروتراپی متفاوت است. انتخاب روش درمانی مناسب نیازمند ارزیابی دقیق هزینه-فایده و در نظر گرفتن ترجیحات بیمار است. حتی در برخی شرایط، ممکن است پزشک برای واریس بدون علامت درمان خاصی را تجویز نکند.
در مجموع، بیماری وریدی مزمن یک بیماری پیچیده است که نیازمند رویکردی چند وجهی و شخصیسازی شده است. تحقیقات آینده باید بر درک بهتر مکانیسمهای بیماری، شناسایی عوامل خطر جدید و توسعه درمانهای مؤثرتر متمرکز شود.
برخی درمانهای رایج عبارتاند از:
- بالا نگه داشتن پاها 3 یا 4 بار در روز، هربار به مدت 15 دقیقه
- خم کردن مرتب پاها در مواقع ایستادن طولانی
- جوراب واریس
- اسکلروتراپی: این روش رایجترین راهکار درمان واریس عنکبوتی است. در این روش یک ماده شیمیایی یا نمک مخصوص (سالین) داخل رگها تزریق میشود که باعث توقف جریان خون در رگ میشود. این روش درمان، سرپایی است و نیاز به بیهوشی ندارد. برای اثربخشی کامل، پزشک در چند جلسه درمان را ادامه میدهد. (اگر درباره این رویکرد درمانی کنجکاو هستید، مقاله اسکلروتراپی را مطالعه کنید. در این مطلب، درباره نحوه انجام، تعداد جلسات مورد نیاز و میزان اثربخشی اسکلروتراپی توضیحات کاملی را ارائه کردیم.)
- قطع رگ به شیوه گرمایی: در این روش از اشعه لیزر یا امواج رادیویی با فرکانس بالا برای بستن رگهای واریسی استفاده میشود.
- جراحی: اگر روشهایی مثل لیزر یا اسکلروتراپی در درمان واریس موثر نباشند، جراحی انجام میشود. در این روش که تحت بیهوشی عمومی انجام میشود، رگها از قسمت آسیب دیده قطع و سپس خارج میشوند.
- میکروفلبکتومی: در این روش برشهای کوچکی روی پوست ایجاد میشود و رگهای واریسی خارج میشوند.
سخن پایانی
ما در این مقاله انواع واریس پا (به لحاظ شدت علائم، محدوده درگیر و شکل ظاهری) را مورد بررسی قرار دادیم. بر اساس شدت علائم، واریس به سه شکل خفیف، متوسط و شدید بروز پیدا میکند. بر حسب شکل ظاهری نیز به صورت واریس به صورت تار عنکبوتی، رتیکولر و طنابی مشاهده میشود.
واریس پا صرف نظر از نوع آن، باید خیلی سریع مورد رسیدگی و درمان قرار گیرد، زیرا علائم در صورت بیتوجهی، تشدید میشوند و عوارض جبرانناپذیری برجای خواهند گذاشت. مراجعه زود هنگام به پزشک میتواند در درمان و کنترل این بیماری بسیار مؤثر باشد.
در صورتی که دارای علائم واریس پا هستید میتوانید برای درمان واریس پا با لیزر به صورت حضوری به مطب دکتر محمدرضا مبینی متخصص واریس در تهران مراجعه کنید یا با شماره ۰۹۹۰۳۸۶۸۶۳۱ یا ۰۲۱۲۲۲۶۵۱۵۰ تماس بگیرید.
منابع این مطلب
Nhlbi.nih.gov/health/varicose-veins/
Nhs.uk/conditions/varicose-veins/
My.clevelandclinic.org/health/diseases/4722-varicose-veins/
بدون دیدگاه