بر اساس آمارهای ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی در سال 2015 از میان 56.4 میلیون مورد مرگ در دنیا حدود 15 میلیون به سبب بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی رخ داده است، این آمار نمایانگر این است که بیماری‌های قلبی عروقی همچنان نخستین علت مرگ در جهان محسوب می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین عوامل بروز و پیشرفت بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی، ابتلا به فشار خون بالا یا به بیانی دیگر فشار خون است.
فشار بالا بیماری است که بیشتر به شکل تدریجی رخ می‌دهد، اما به تدریج اثرات مخربی بر قلب، رگ‌های خونی بزرگ و کوچک، کلیه‌ها، شبکیه چشم و دیگر اعضا دارد.
وظیفه اصلی قلب، ارسال خون به عضلات، مغز و دیگر ارگان‌ها است، هر عاملی که در برابر این وظیفه سدی به وجود آورد سبب افزایش میزان کارکرد قلب خواهد شد. آشنایی با انواع فشار خون برای حفظ سلامت و برخورداری از یک زندگی سالم حیاتی است. فشار موجود در خون انسان، باعث حرکت خون در اطراف سیستم گردش میشود. بدون فشارخون هیچ اکسیژن یا مواد مغذی توسط شریان‌ها به بافت‌ها و اندام‌ها منتقل نخواهد شد. با این وجود، فشار خون ممکن است به شکل خطرناکی افزایش پیدا کند و در عین حال امکان دارد بسیار پایین بیاید.
فشار خون چیست؟
فشار خون عاملی است که به اکسیژن و مواد مغذی این امکان را می‌دهد که توسط سیستم گردش خون حرکت کنند. فشارخون نیرویی است که خون را توسط سیستم گردش خون ما به حرکت در می‌آورد، این نیرو از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا اکسیژن و مواد مغذی در اطراف سیستم گردش خون به منظور تغذیه بافت‌ها و اندام‌ها بدون وجود فشار موجود در خون تحت فشار قرار نخواهند گرفت.
از عوامل دیگری که فشارخون را به یک عامل حیاتی تبدیل کرده است، نقش مهمی است که در به گردش در آوردن گلبول‌های سفید و آنتی‌بادی‌های ایمنی و هورمون‌هایی مانند انسولین در خون بر عهده دارد.
خون تازه‌ای که تحویل داده میشود، به اندازه تامین اکسیژن و مواد مغذی دارای اهمیت است. خون تازه این توانایی را دارد که مواد زائد سمی متابولیسم نظیر دی‌اکسید‌کربنی را که با هر نفس بازدم می‌کنیم و نیز سم‌هایی که توسط کبد و کلیه‌ها دفع میشود را جذب کند. خون تازه در عین حال حامل یک عامل دفاعی در مقابل آسیب‌هایی بافتی است، پلاکت‌های انعقادی، مانع از دست دادن خون بعد از آسیب می‌شوند. در این مقاله تصمیم داریم به تشریح کامل انواع فشار خون و راه‌های کنترل و پیشگیری از فشار بالا بپردازیم.
انواع فشار خون
فشار خون دو نوع دارد:
فشار خون اولیه
فشار خون اولیه، در واقع متداول‌ترین نوع فشار به شمار می‌آید که امکان دارد در هر سنی بروز کند. این نوع بیماری با بالا رفتن سن باعث بروز مشکلات بیشتری برای فرد خواهد شد. به طور تقریبی در حدود 90% این بیماری علل معلوم و مشخصی ندارد و در بیشتر مواقع بر اثر عوامل وراثتی بروز می‌کند که این نوع فشارخون به نام فشار خون اولیه نیز شناخته میشود.
این بیماری را می‌توان با تغییر و اصلاح سبک زندگی تا حدود قابل توجهی کنترل کرد. رژیم غذایی غنی، مغذی و مناسب، ورزش، کنترل اضافه وزن و در انتها درمان‌های دارویی از ابتلا به این عارضه جلوگیری خواهند کرد.
فشار خون ثانویه
تنگی شریان دریچه آئورت و بیماری‌های کلیوی امکان دارد از عواملی باشند که سبب بروز این بیماری می‌شوند که حتی در صورت عدم دریافت خدمات درمانی مطلوب ممکن است که مشکلات جدی دیگری را برای شخص ایجاد کنند، این مشکلات شامل حملات قلبی، سکته‌های مغزی و در نهایت مشکلات حاد کلیوی هستند.
چنانچه فشار ثانویه به موقع تشخیص داده شود و درمان‌های مخصوص صورت پذیرد، قابل کنترل و حتی درمان است و اگر در زمان مناسب و به موقع نسبت به درمان آن اقدام کنند عوارض آن کاهش پیدا می‌کند.
عوارض فشار خون ثانویه
این عارضه بر اثر بیماری‌های زمینه‌ای بروز می‌کند و به کلیه‌ها، قلب و شریان‌ها آسیب وارد می‌کند که در دوران بارداری نیز سبب بروز مشکلات متعددی برای فرد میشود. در صورتی که درمان خوب و مناسبی برای این نوع از فشار خون در نظر گرفته شود باعث ایجاد اختلال و آسیب در سایر ارگان‌های بدن نخواهد شد. این بیماری باعث آسیب به شریان‌ها شده و نارسائی قلبی به وجود می‌آورد. ضعف و تنگی عروق خونی را در پی خواهد داشت که امکان دارد سبب بروز مشکلات کلیوی شود. ضعف و پارگی عروق خونی چشم نیز از سایر عوارض این عارضه است. در پایان بروز مشکلات حافظه و یادگیری نیز می‌تواند به سبب وجود این بیماری باشد.
فشار خون اولیه به شکل تدریجی رخ می‌دهد و احتمال دارد شخص به مدت 10 سال این بیماری را داشته باشد و علایم آن به آهستگی ظاهر شوند، اما فشار خون ثانویه به صورت ناگهانی و به یکباره رخ می‌دهد که به نظر می‌آید خطرناک‌تر نیز باشد.
فشار خون دیاستولیک و سیستولیک چیست؟
فشار سیستولیک
به فشار درون شریان‌ها هنگامی که قلب در حال پمپاژ است، گفته میشود.
عدد فشار خون سیستولیک به چه معناست؟
هنگامی که قلب در حال تپیدن است، فشار وارد میشود و خون از طریق شریان‌های فرد به سایر قسمت‌های بدن جریان خواهد یافت، این نیرو بر روی رگ‌های خونی ایجاد فشار خواهد کرد و این فشار سیستولیک است. در اینجا مفهوم اعداد فشار خون سیستولیک را آورده‌ایم:
- نرمال یعنی زیر 120
- بالا یعنی ۱۲۰-۱۲۹
- مرحله 1 فشار یعنی ۱۳۰-۱۳۹
- مرحله 2 فشار یعنی 140 یا بیشتر
- بحران فشار یعنی 180 یا بیشتر
فشار دیاستولیک
به فشاری که در زمان استراحت قلب، بین هر دو ضربان قلب، در عروق به وجود می‌آید فشار دیاستولی گویند.
هنگامی که شریان‌های شخص سالم دچار انبساط شوند، خون به راحتی جریان پیدا کرده و قلب مجبور نیست به سختی کار کند، اما هنگامی که رگ‌های شخص خیلی باریک یا سفت شوند، فشار خون افزایش پیدا کرده، قلب بیش از حد نرمال کار می‌کند و احتمال دارد شریان‌ها آسیب ببینند.
عدد فشار خون دیاستولیک به چه معناست؟
در اصطلاح عام، به این نوع فشار عدد پایین یا فشار مینیموم (کمینه) نیز گفته میشود. محدوده‌های فشار دیاستولی عبارتند از:
- نرمال یعنی کمتر از 80
- مرحله 1 فشار بالا یعنی ۸۰-۸۹
- مرحله 2 فشار بالا یعنی 90 یا بیشتر
- بحران فشار یعنی 120 یا بیشتر
در صورتی که عدد دیاستولیک شما نرمال باشد (کمتر از 80) و میزان سیستولیک ۱۲۰-۱۲۹ باشد، امکان دارد فشار خون شما بالا باشد.
اندازه گیری فشار خون
فشار خون با دستگاه فشار خون اندازه‌گیری میشود یا توسط متخصص فشار خون انجام میشود.
- پیش از اندازه‌گیری فشار به صورت آرام و دور از استرس برای چند لحظه بنشینید، برای مرتفع کردن استرس احتمالی چند نفس عمیق بکشید و تلاش کنید آرامش داشته باشید.
- در مکانی بی سر و صدا و با دمای محیطی متعادل جهت اندازه‌گیری فشار خود بنشینید.
- بهتر است پیش از اندازه‌گیری به دستشویی بروید.
- لباس گشاد پوشیده و آستین خود را تا جایی که امکان دارد بالا بزنید، در غیر این صورت بهتر است لباس خود را درآورید.
- بر روی صندلی نزدیک محل اندازه‌گیری فشار خون برای 5 تا 10 دقیقه نشسته و استراحت کنید.
- بازوی شما باید در راستای قلبتان قرار گیرد، چنانچه این طور نیست زیر دست خود بالش یا کوسن بگذارید.
- دست خود را به شکلی روی میز قرار دهید که کف دست به سمت بالا قرار بگیرد.
- صاف نشسته و به صندلی تکیه دهید.
- پاهای خود را روی زمین قرار دهید یعنی به حالت جمع کرده در شکم یا بر روی هم انداخته نباشند. پا روی پا انداختن ممکن است فشار را بالا ببرد.
- در زمان اندازه‌گیری فشار نباید صحبت کنید یا تلویزیون تماشا کنید یا حتی روزنامه مطالعه کنید.
فشارخون نیز با توجه به وضعیت احساسی امکان دارد متغیر باشد. از آنجا که فاکتورهای فراوانی می‌توانند بر عدد فشار خون اثر بگذارند، به منظور اندازه‌گیری دقیق می‌بایست فشار خود را چندین بار اندازه‌گیری کنید.
فشار خون نرمال چیست؟
از نظر کارشناسان سلامت فشار نرمال کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه است. بر اساس داده‌های جمعیتی، در حدود 42 درصد از بزرگسالان آمریکایی از فشارخون نرمال برخوردار هستند. فشار ثابت یا بالاتر از ۱۴۰/۹۰ را فشار بالا در نظر می‌گیرند.
به طور معمول با بالارفتن سن فشارخون افزایش پیدا خواهد کرد. در عین حال فشارخون می‌تواند بسیار پایین باشد، وضعیتی که به آن افت فشارخون گفته میشود. فشار پایین به فشارخون کمتر از ۹۰/۶۰ اشاره دارد. نشانه‌های افت فشارخون شامل سرگیجه، غش و برخی اوقات شوک است.
کنترل فشار خون در منزل
بسیاری از اشخاص می‌توانند آموزش ببینند که فشار خود را در منزل چک کنند. امکان خرید دستگاه مخصوص اندازه‌گیری فشار که از کاف یا فناوری دیجیتال الکترونیکی استفاده می‌کنند، از داروخانه، فروشگاه لوازم پزشکی یا آنلاین وجود دارد.
فشار خون بالا ممکن است بدون هیچ نشانه‌ای وجود داشته باشد، مهم است که از اعداد فشار خود مطلع باشید. فشارخون بالا احتمال دارد سبب سکته مغزی، حمله قلبی، نارسایی قلبی و یا کلیوی شود. چک کردن فشارخون یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌توانید به منظور حفظ سلامت خود انجام دهید.
درمان دارویی انواع فشار خون
برای هر نوع از فشار خون همیشه درمان دارویی ضروری نیست. چنانچه فشارخون خفیف دارید و یک سبک زندگی پر استرس و ناسالم دارید، تغییر سبک زندگی امکان دارد برای پایین آوردن فشار شما به حالت عادی کفایت کند.
تغییر در سبک زندگی شامل اجتناب کردن از مصرف دخانیات و الکل، کاهش وزن، افزایش فعالیت‌های ورزشی و رژیم غذایی سالم، کم کردن میزان نمک و افزایش مصرف میوه و سبزی‌ها در رژیم غذایی است.
با تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا و مدیتیشن و نیز کمک گرفتن از روانشناس می‌توان از میزان استرس کم کرد و باعث کاهش فشار خون شد.
درمان دارویی برای فشار خون پایین فقط زمانی به کار گرفته میشود که بیماران علائم کاهش فشار را تجربه می‌کنند.
رژیم غذایی مطلوب برای کاهش فشار خون
- مصرف بیشتر میوه و سبزی‌ها سبب تنظیم فشار خواهد شد.
- فرآورده‌های لبنی کم چرب نیز مناسب هستند.
- اجتناب از مصرف غذاهای سرخ کردنی و حاوی کلسترول بالا.
- مصرف دائم چربی‌های مفید و امگا 3
- خودداری از مصرف شیرینی‌ها و مواد قندی می‌تواند ضامن سلامت فرد باشد.
جمع بندی
در مجموع فشار خون بالا یک بیماری بسیار خطرناک و خاموش است و چنانچه چکاپ و بررسی‌های سالانه انجام نشود امکان دارد سال‌های زیادی همراه انسان باشد و ناگهان بروز کند که آن زمان درمان و کنترل این بیماری بسیار دشوار خواهد بود.
توجه به سلامتی و انجام ورزش‌های مناسب و در عین حال اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی کمک بسزایی در پیشگیری از بیماری خواهد کرد.
بدون دیدگاه