بیماری‌های قلبی از جمله نارسایی‌های مادرزادی قلبی، آنوریسم قلبی، بیماری‌های تنگی عروق کرونری که به درمان‌های اولیه جواب ندهند از طریق عمل قلب باز درمان می‌شوند، این عمل با برش در قفسه سینه و در بیمارستان زیر نظر متخصص قلب و عروق انجام میشود. در این مطلب روش‌های انجام جراحی قلب باز، مزایا، معایب و همچنین عوارض عمل قلب باز را توضیح دادیم.
عمل قلب باز چیست؟
در عمل قلب باز، قفسه سینه را می‌شکافند و جراحی بر روی بافت قلب و عروق متصل به قلب یا (عروق کرونری) با توجه به آسیب وارد شده، انجام میشود. عمل قلب باز با دو روش برش کامل قفسه سینه و یا با روش‌های دیگری که با ایجاد کردن چند سوراخ در قفسه سینه و انجام ترمیم آسیب وارد شده به قلب یا برطرف کردن گرفتگی عروق کرونری انجام میشود.
این عمل با توجه به تشخیص متخصص قلب و عروق برای درمان برخی بیماری‌های قلبی مانند گرفتگی عروق کرونری، پیوند قلب و غیره انجام میشود.
عمل قلب باز از رایج‌ترین اقدامات درمانی در میان بزرگسالان است و در صورتی که زیر نظر متخصص قلب انجام شود، کمترین آسیب و عوارض را برای فرد به همراه دارد. عمل قلب باز برای نوزادانی که دارای نقص مادرزادی قلب هستند نیز انجام میشود. این نوزادان در هفته اول تولد، باید تحت عمل جراحی قلب باز قرار بگیرند.
از دیگر موارد شایع عمل قلب باز در بزرگسالان برای بای‌پس عروق کرونری است که در این روش جراحی، عروق خونی سالم از دیگر نقاط بدن مانند ساق پا برداشته میشود و با عروق مسدود شده کرونری تعویض می‌گردد.
انواع عمل قلب باز
در حالت کلی عمل قلب باز به سه روش عمل قلب باز با استفاده از پمپ، عمل قلب باز بدون استفاده از پمپ و عمل بای‌پس کم تهاجمی دسته‌بندی میشود. در ادامه این موارد را توضیح دادیم:
عمل قلب باز با پمپ
یکی از پرکاربرد‌ترین روش‌های عمل بای‌پس عروق کرونری، عمل قلب باز با پمپ است. در این روش قفسه سینه با ابزار مخصوص تحت بیهوشی کامل شکافته شده و به قلب و تمامی عروق اطراف دسترسی پیدا می‌کنند. قلب با استفاده از تزریق مقدار مشخصی از پتاسیم، موقتاً از کار می‌افتد، به این علت که ضربان قلب و انقباضات ماهیچه‌ای باعث حرکت و دسترسی سخت به عروق کرونری می‌شوند. بعد از قطع فعالیت قلب برای خون‌رسانی به اعضای بدن، خون وارد دستگاهی میشود که پمپ قلبی ریوی نام دارد و توسط این دستگاه خون از سیاهرگ گرفته شده و بعد از اکسیژن‌گیری دوباره به اعضای بدن فرستاده میشود.
روش جراحی قلب باز با پمپ مانند دیگر روش‌های جراحی درمانی، دارای مزایا و معایبی است. از جمله مزایای استفاده از پمپ قلبی ریوی، این است که عمل با سرعت و دقت بیشتری صورت می‌گیرد و انجام پیوند عروق کرونری به خصوص در نواحی تحتانی قلب و پشت قلب قابل دسترسی است. از معایب این روش جراحی میتوان به نیاز به تزریق خون بعد از عمل قلب برای بیمار به علت از بین رفتن مقداری خون در دستگاه پمپ قلبی ریوی نام برد و همچنین این روش جراحی نوعی التهاب و ورم در بدن بیمار به وجود می‌آورد که ممکن است زمان بستری در ICU نیز بیشتر شود.
روش جراحی قلب باز بدون پمپ
در این روش به دلیل عوارض استفاده از پمپ قلبی ریوی، برخی جراحان قلب و عروق با توجه به بیماری فرد، در صورتی که عمل قلب ساده و بدون پیچیدگی باشد، ترجیح می‌دهند که بدون خاموش کردن موقتی قلب و حین فعالیت قلب، عمل قلب باز را انجام دهند. لازم به ذکر است این عمل در صورتی انجام می‌گیرد که گرفتگی عروق کم باشد و همزمان به عمل دیگری مانند تعویض دریچه میترال نیاز نباشد.
عمل بای پس کم تهاجمی
این روش جراحی قلب که به روش توراکوسکوپی انجام می‌گیرد، به این صورت است که در قفسه سینه تعدادی سوراخ ایجاد و ابزار جراحی توسط تصویربرداری به محل مورد نظر که باید جراحی انجام گیرد، هدایت میشود. در این روش محدودیت‌هایی برای پزشک وجود دارد و برای عمل‌های سبک و سطحی قابل استفاده است.
چه زمانی باید عمل قلب باز انجام شود؟
از عمده موارد عمل قلب باز، جراحی بای‌پس است. بای‌پس به این علت انجام میشود که عروق کرونری با تجمع پلاک‌ها، مسدود و یا تنگ شده باشند و طی این عمل آنها را با عروق خونی سالم تعویض می‌کنند. عروق کرونری همان عروق خون‌رسان به سمت عضلات قلب هستند و به علت بیماری‌های قلبی و نارسایی‌های دیگر و تجمع پلاک، سفت یا مسدود می‌شوند که این عارضه باعث بروز حمله و سکته قلبی در بیمار خواهد شد.
دیگر مواردی که بیمار با تشخیص پزشک نیاز به عمل قلب باز دارد، عبارتند از:
- نارسایی قلبی
- گشادی دریچه قلب
- فیبریلاسیون دهلیزی
- آنوریسم آئورت توراسیک
- تعویض دریچه آئورت قلب
- تعویض و یا ترمیم دریچه قلب
- بیماری‌های مربوط به عروق کرونری
- عمل پیوند قلب و جایگزینی قلب سالم
- بازسازی و ترمیم نواحی آسیب دیده قلب
- کاشت ضربان‌ساز برای از بین بردن آریتمی قلب
- بیماری‌های مادرزادی قلب مانند سوراخ بودن قلب و عدم تکامل ساختمان قلب
عوارض عمل قلب باز
عمل قلب باز یک عمل تهاجمی و بسیار حساس است. به علت شکافته شدن قفسه سینه، بعد از به هوش آمدن، ممکن است فرد دارای درد باشد و یکی از شکایات بیماران احساس ناخوشایند در قفسه سینه باشد، این حالت برای تخلیه مایعات در ناحیه جراحی است که روز بعد از عمل برداشته میشود.
از خطرات و عوارض عمل قلب باز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پنومونی
- درد و تب
- خونریزی
- مشکل تنفس
- لخته شدن خون
- حمله یا سکته قلبی
- ضربان قلب نامنظم
- نارسایی کلیه و ریه
- در بعضی موارد از دست دادن حافظه و مرگ
- ایجاد عفونت در قفسه سینه و زخم جراحی که بیشتر در افراد دیابتی و چاق رایج است.
توصیه میشود برای درمان و عمل جراحی قلب به علت حساس بودن این عمل به بهترین متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.
کارهای قبل از عمل جراحی قلب باز
- جراح خود را در مورد داروهای مصرفی و حتی داروهای گیاهی مصرفی و ساده‌ترین دمنوش‌ها مطلع کنید. ممکن است لازم باشد، مصرف برخی از این داروها را مدتی قبل از عمل قطع کنید. در صورت ابتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا، تبخال و یا بیماری‌های دیگر به پزشک خود اطلاع دهید.
- دو هفته قبل از عمل، سیگار و هرگونه مواد دخانیاتی را ترک کنید و از مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین و مسکن ناپروکسن اجتناب کنید. افرادی که به مدت طولانی از داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین استفاده می‌کنند، باید با اطلاع پزشک این داروها را قطع کنند، زیرا این کار نباید به یک‌باره انجام شود.
- در صورت مصرف نوشیدنی‌های الکلی، با پزشک خود مشورت کنید زیرا لازم است تا مدتی قبل از عمل قلب، آنها را کنار بگذارید تا هیچ آثاری از آنها در خون شما نباشد. در صورتی که الکل مصرفی بیمار زیاد بوده باشد، احتمالاً بعد از عمل عوارضی به همراه خواهد داشت که باید زیر نظر پزشک، تحت کنترل قرار گیرد.
- روز قبل از عمل با دستور بیمارستان از صابون مخصوص برای شستشو استفاده نمایید. این صابون باکتری‌ها را از روی پوست از بین می‌برد و احتمال عفونت بعد از عمل را کاهش می‌دهد.
در زمان بستری در بیمارستان، دستورات پزشکی تجویز شده را به دقت انجام دهید.
مراحل انجام جراحی قلب باز
بعد از انجام معاینات و پذیرش در بیمارستان، بیمار به اتاق عمل منتقل میشود. به بیمار داروی بیهوشی داده میشود. این دارو با توجه به تشخیص متخصص بیهوشی و توان بدنی بیمار تجویز میشود. مدت زمان این عمل حدود 6 ساعت است. ناگفته نماند قبل از بیهوشی، فشار خون بیمار چندین بار مورد بررسی قرار می‌گیرد تا زیاد بالا و یا پایین نباشد و عمل جراحی را به خطر نیندازد.
در ابتدا برشی به طول حدودی 25 سانتیمتر بر روی قفسه سینه ایجاد میشود. در این مرحله تمام استخوان‌ها در محل برش جدا شده تا قلب بیمار نمایان شود. بعد از نمایان شدن قلب و ایجاد دسترسی با توجه به عمل مورد نیاز، بای‌پس یا تعویض دریچه انجام میشود. در مرحله بعدی برای انجام عمل با تشخیص پزشک، خون‌رسانی به بدن یا توسط قلب انجام میشود و یا این فرآیند با دستگاه قلبی ریوی انجام می‌گیرد. بعد از عمل قلب، استخوان‌ها با سیم مخصوص بسته می‌شوند و برش پوست دوخته میشود. برای افرادی که در معرض خطر قرار دارند و یا مسن هستند، برای بستن استخوان‌های سینه از صفحات تیتانیومی کوچک برای اتصال استفاده میشود.
بعد از عمل قلب باز چه احساسی خواهید داشت؟
بعد از انجام عمل جراحی قلب باز، بیمار به اتاق آی سی یو انتقال پیدا می‌کند. در این زمان 2 یا 3 لوله در قفسه سینه برای تخلیه مایعات قرار می‌گیرد. سرم وریدی برای تزریق مایعات به بازو متصل است و برای تخلیه ادرار یک کاتتر نازک وارد مثانه بیمار شده است. بیمار در بخش ICU به دستگاه متصل است و علائم حیاتی بیمار به صورت مداوم بررسی می‌گردد. در صورت نیاز پرستاران خدمات لازم به بیمار را ارائه می‌دهند.
ممکن است بعد از عمل برخی از عوارض زیر را تجربه کنید، البته تمامی افراد این موارد را تجربه نمی‌کنند:
- بروز افسردگی
- کاهش شدید اشتها
- اختلال در حافظه
- درد در ناحیه قفسه سینه
- اختلال در خواب و بی‌خوابی
- کبودی و درد در ناحیه برش قفسه سینه
- یبوست به علت تزریق داروی بیهوشی
این علائم در آی سی یو مورد بررسی قرار گرفته و تا جای ممکن برطرف می‌شوند. بعد از انتقال بیمار به بخش عمومی، در صورتی که علائم زیر را مشاهده کردید به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است برای بیمار خطرناک باشد:
- تب زیاد، تهوع و استفراغ
- تنگی نفس و کم آوردن در تنفس
- علائم سکته مغزی مانند گنگی در گفتار
- درد در قفسه سینه غیر از درد ناحیه برش
- بروز عفونت در ناحیه عمل مانند قرمزی و ترشحات زیاد
مراقبتهای بعد از عمل جراحی قلب باز
مراقبتهای بعد از عمل جراحی قلب باز که در خانه با دستور پزشک انجام می‌دهید، در سرعت بخشیدن به روند بهبود بیماری بسیار موثر است. همه افرادی که هر نوع از عمل‌های جراحی قلب را انجام داده‌اند، رعایت تمامی این موارد برای آنها الزامی است. عمل قلب بسیار حساس بوده و فرد نباید این موارد مراقبتی را ساده و شوخی فرض کند.
از مهم‌ترین مواردی که در منزل باید مورد توجه قرار گیرد، اهمیت به محل برش و جراحی است که باید به خوبی تمیز و مراقبت شود تا دچار عفونت باکتریایی نشود. عفونت، قرمزی و احساس گرما در ناحیه برش مرتب بررسی شود و در صورت داشتن علائم عفونت، خیلی سریع با پزشک در میان گذاشته شود. در صورت سالم بودن جای عمل، دوش گرفتن امکان‌پذیر است و نباید آب داغ مستقیم با محل برش برخورد کند. مصرف داروهای تجویزی برای درد و جلوگیری از عفونت در روند بهبود تاثیر به سزایی دارد.
یکی از عوارض عمل قلب باز اختلال خواب است و این در حالی است که خواب کافی و استراحت، دوران نقاهت را برای فرد کاهش می‌دهد و به روند بهبود سرعت می‌بخشد. برای داشتن خواب کافی لازم است مواردی را که در ادامه بیان می‌کنیم را انجام دهید:
- مصرف داروی مسکن تجویزی نیم ساعت قبل از خواب.
- از مصرف قهوه و مواد کافئین‌دار در غروب خودداری کنید.
- برای از بین بردن فشار عضلانی از تشک و یا تعدادی بالشت استفاده کنید.
بعد از عمل دائم برای چکاپ به پزشک مراجعه کنید. انجام برخی ورزش‌های سبک و مشاوره برای کاهش استرس و افسردگی موثر است.
استفاده از رژیم غذایی مناسب برای بهبود روند درمان و عملکرد قلب موثر است. از دیگر مواردی که باید رعایت شود، کنترل وزن و سلامت عروق خونی قلب است. استفاده از سبزیجات تازه، میوه‌ها، غلات کامل، گوشت ماهی و بدون چربی و لبنیات کم چرب بسیار در روند بهبودی و سلامت بیمار تاثیر دارد.
خوراکی‌هایی که بعد از عمل قلب باز باید مصرف آن را کم کنید عبارتند از مصرف شکر، چربی، نمک، فست فود، غذاهای کم کالری و گوشت‌های فراوری شده، زیرا این مواد غذایی برای سلامتی خطرناک هستند. ناگفته نماند که نوشیدنی‌های انرژی‌زا در حالت عادی برای سلامت قلب خطرناک هستند و بعد از عمل به هیچ عنوان نباید از آنها استفاده کنید.
- از مصرف سیگار و دخانیات اجتناب کنید.
- مصرف مشروبات الکلی را تحت نظر مشاور ترک کنید.
- فشار خون و کلسترول خون را پایین نگه دارید و کنترل کنید.
- استفاده از داروهای تجویز شده و عدم قطع خودسرانه داروهای تجویز شده توسط پزشک.
آیا حین جراحی قلب باز بیمار چیزی احساس خواهد کرد؟
باید این مورد را بدانید که این عمل با بیهوشی کامل انجام میشود و بیمار طی عمل، هیچ کدام از مراحل عمل را متوجه نمی‌شود. بسیاری از افراد به دلیل عوارض داروی بیهوشی حتی فضای اتاق عمل را به یاد نمی‌آورند.
ریسک عمل قلب باز چقدر است؟
همان طور که می‌دانید تمامی جراحی‌های درمانی و حتی زیبایی بدون ریسک نخواهند بود. هیچ‌گاه نتیجه قطعی و صد در صدی برای این نوع از عمل جراحی نمی‌توان بیان کرد. میزان ریسک عمل قلب به عواملی چون سن بیمار، شرایط بیماری و عملکرد فعلی قلب بستگی دارد.
بعد از عمل چه زمانی بیمار باید غذا یا نوشیدنی میل کند؟
بعد از پایان جراحی و پس از فرآیند ریکاوری، بیمار به آی سی یو منتقل خواهد شد. زمانی که شرایط بیمار کمی پایدار شد و تنفس مصنوعی او را قطع کردند، بعد از حدود 4 ساعت امکان مصرف نوشیدنی و غذاهای سبک فراهم میشود.
بعد از عمل قلب باز و مصرف وارفارین میتوان باردار شد؟
داروی وارفارین یکی از داروهای بسیار حساس بوده که حتی در افرادی که قصد بارداری ندارند نیز به کنترل‌های خاص و زیاد نیازمند است. خانم‌های باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند حتما باید پزشک خود را از انجام این عمل و مصرف داروی وارفارین آگاه سازند.
بدون دیدگاه