زخم بستر و درمان آن

مقدمه

زخم بستر را می‌توان به عنوان یک بیماری قابل پیشگیری معرفی کرد. اغلب افرادی به این بیماری مبتلا می‌شوند که به نوعی فعالیت بدنی بسیار کمی دارند. معمولاً کسانی که از انجام فعالیت‌های بدنی محروم هستند، مانند بیمارانی که در حالت بیهوشی مطلق به سر می‌برند، و یا کسانی که بخشی از بدن آنها حتی به طور موقت قابل تکان دادن نیست (مانند انواع شکستگی‌های استخوانی) این احتمال برایشان وجود دارد که به زخم بستر مبتلا شوند.

آمارها نشان می‌دهد که درصد ابتلا به زخم بستر در افراد سالمند بیشتر است، زیرا تحلیل رفتن عضلات و آشکار شدن استخوان‌ها می‌تواند منجر به ایجاد فشار بیشتر به بافت نرم و در نتیجه زخم بستر شود.

همچنین گاهی نیز ممکن است زخم به طور ناگهانی بر روی نقاط مختلف بدن افراد کم تحرک یا بی‌تحرک آشکار شود، اما نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که درمان این زخم یک درمان سخت است. در نتیجه توصیه می‌شود تا سعی کنید تا از ایجاد آن پیشگیری کنید.

زخم بستر چیست؟

زخم بستر یا به عبارت دیگر آسیب فشاری، زمانی در افراد به وجود می‌آید که بدن انسان در ناحیه‌ای از پوست علاوه بر اینکه کم تحرک باشد، به طور همزمان تحت فشار قرار داشته باشد. این فشار و کم تحرکی می‌تواند به علت نشستن زیاد بر روی ویلچر و یا خوابیدن به مدت طولانی بر روی تخت در بستر بیماری باشد.

زخم بستر چگونه آشکار میشود؟

در مرحله اول شاید نتوان تشخیص داد که زخم در حال به وجود آمدن است، اما در مراحل بعد معمولاً رنگ پوست قرمز می‌شود و با فشار انگشت به این منطقه، رنگ پوست سفید نخواهد شد و این نخستین نشانه از ابتلای فرد به زخم بستر است.

در مرحله بعد معمولا لایه اپیدرم پوست از بین می‌رود و یک زخم به رنگ قرمز یا صورتی آشکار می‌شود، همچنین ممکن است در برخی از افراد در ابتدا یک تاول بزرگ بر روی سطح پوست ایجاد شود و سپس تاول تبدیل به زخم شود.

در مراحل پیشرفته ممکن است علاوه بر ایجاد گودی بسیار زیاد بر روی سطح بدن، پوست اطراف زخم نیز زرد شود. همچنین ممکن است زخم به قدری پیشرفت کند که عضلات و یا استخوان بدن فرد بیمار از درون زخم نیز آشکار شود.

زخم بستر بیشتر در چه نقاطی از بدن آشکار میشوند؟

محل ایجاد زخم با توجه به پوزیشن فرد بیمار متفاوت است، به عنوان مثال افرادی که به پشت دراز کشیده‌اند، این احتمال وجود دارد که از ناحیه پشت سر، کتف و پاشنه پا دچار این نوع زخم شوند.

افرادی که بر روی شانه دراز می‌کشند، ممکن است در ناحیه گوش، استخوان لگن، قوزک پا و برجستگی زانو نیز دچار زخم شوند.

گاهی نیز دیده می‌شود افرادی که دارای نقص حرکتی به دلیل آسیب‌های نخاعی هستند، به دلیل نداشتن حس درد و عدم داشتن توان حرکتی، از ناحیه استخوان لگن و استخوان کتف با زخم مواجه می‌شوند.

زخم بستر به چه دلیل ایجاد میشود؟

معمولاً به دو دلیل ایجاد می‌شود:

فشار بسیار زیاد

زمانی که بخشی از بافت نرم بدن برای مدت زمان طولانی تحت فشار باشد (به عنوان مثال خوابیدن و نشستن برای مدت زمان طولانی) بافت نرم و ماهیچه دچار آسیب دیدگی می‌شوند، که اگر این فشار ادامه پیدا کند، زخم بستر ایجاد خواهد شد.

نیاز است تا به این مورد توجه داشته باشید که درصد ابتلا به زخم در میان افرادی که دارای وزن بسیار بالا و یا دارای وزن بسیار کم هستند، بیشتر است.

به طور کلی وزن بالا باعث ایجاد فشار به بافت نرم می‌شود، همچنین زمانی که فرد لاغر و یا دارای وزن پایینی باشد، در صورت نداشتن توان حرکتی، فشار استخوان‌های او می‌تواند باعث ایجاد زخم شود.

اصطکاک

گاهی اوقات زخم‌های بستر که بر اثر اصطکاک ایجاد می‌شوند، کم خطرتر از زخم‌های بستری هستند که بر اثر فشار ایجاد می‌شوند.

در اغلب موارد زخم‌های بستر این چنینی، زمانی ایجاد می‌شوند که سطح پوست با یک پارچه خشک و زخیم، برای مدت زمان طولانی برخورد داشته باشد. در نتیجه توصیه می‌شود مراقب باشید که برای بیمارانی که در بستر هستند، از پارچه‌های بسیار نرم برای لباس و پوشاندن تخت خوابشان استفاده کنید.

انواع حالتهای زخم بستر

این نوع زخم با توجه به شدت میزان آسیب و همچنین خصوصیات ظاهری در مراحل مختلفی قرار می‌گیرد:

مرحله اول: در این مرحله پوست ناحیه آسیب دیده گرم‌تر از نواحی دیگر است و ممکن است رنگ نواحی آسیب دیده به رنگ آبی یا بنفش تبدیل شود. این مرحله از بیماری گاهی اوقات با سوزش و خارش همراه است.

مرحله دوم: در این مرحله از بیماری زخم بستر ممکن است، در ناحیه مورد نظر زخم سر باز به وجود آید که با درد و تغییر رنگ در اطراف زخم همراه است.

مرحله سوم: در این مرحله زخم تا حدودی شدت یافته است، در محل زخم، فرو رفتگی‌هایی ظاهر می‌شود. دلیل پیدایش این فرو رفتگی‌ها در اطراف زخم، این است که زخم بستر در حال گسترش و عمیق تر شدن بوده و به درون بدن راه یافته است. این مرحله برای افراد به خصوص سالمندان با دردهای ناخشایندی همراه است که بیمار را با مشکلات خوابیدن یا نشستن بر روی آن ناحیه رو به رو می‌کند.

مرحله چهارم: بیماری که به اوج خود رسیده است و زخم بزرگ شده و باعث انتقال عفونت به عضلات و استخوان‌های بیمار می‌شود که گاهی حتی باعث مرگ در این افراد می‌شود. لازم به ذکر است، زمانی که بیماری شدت یابد، به علت پوشیده شدن سطح زخم از بافت نکروتیک و سیاه شدن زخم، شدت آسیب دیدگی اعضای داخلی بدن قابل مشاهده نیست. یعنی ممکن است بیماری بیشتر از اینکه به چشم می‌رسد، شدت یافته باشد.

علائم ابتلا به زخم بستر

پیدایش این نوع زخم در افراد با علائم اولیه قابل لمس است، عبارتند از:

• تورم و التهاب در محل زخم بستر
• تغییر شکل ظاهری بافت پوست
• به وجود آمدن تغییر رنگ در سطح پوست
• حساس شدن و آسیب دیدن در ناحیه مورد نظر
• خارج شدن مایع چرک مانند از محل ایجاد زخم
• احساس خنکی یا گرمی بیشتر در آن نقطه از پوست نسبت به دیگر نقاط بدن

زخم بستر چه عوارضی ایجاد میکند؟

زخم بستر در دسته بیماری‌های خطرناکی قرار دارد که در صورت عدم درمان به موقع، باعث بروز آسیب‌های جبران ناپذیری در فرد می‌گردد.

• اولین عوارض زخم بستر زمانی که بیماری در شرایط خفیف قرار دارد، تشکیل سلولیت است و علائمی مانند قرمزی پوست، خارش و گرما در ناحیه آسیب دیده وجود دارد.
• در صورتی که زخم گسترش یابد، باعث ایجاد عفونت‌های استخوانی و مفصلی می‌شود.
• از بدترین عوارض زخم بستر در صورت عدم درمان، ابتلای فرد بیمار به سرطان است. این امر در برخی موارد باعث مرگ خواهد شد. همانطور که از اهمیت این بیماری تا این قسمت از مقاله متوجه شدید، توصیه می‌شود در صورت ابتلا به این نوع زخم برای درمان و بهبود این بیماری به بهترین متخصص مراجعه کنید.

چه عواملی احتمال ابتلا به زخم بستر را افزایش میدهد؟

در این قسمت از مقاله به بیان مواردی که خطر به وجود آمدن زخم بستر را بالا می‌برد، اشاره خواهیم داشت. افراد سالم در صورتی که قسمتی از بدن دچار سایش یا فشار زیاد باشد، متوجه آن خواهند شد و سعی در برطرف کردن عوامل به وجود آورنده این عوامل می‌کنند.

• بی‌حرکتی: در صورتی که افراد به دلیل بیماری یا فلج عضو و آسیب نخاعی تحرک خود را از دست داده باشند و اعصاب بدن به درستی فعالیت نداشته باشد.
• بی‌اختیای در دفع: افرادی که در دفع ادرار و مدفوع کنترل ندارند. قرارگیری پوست در کنار مدفوع و ادرار، باعث آسیب‌پذیری و بروز زخم بستر می‌شود.
• بیحسی: به دلیل جراحی یا آسیب در ستون فقرات و یا بیماری‌های مادرزادی، فرد در قسمتی از بدن حس خود را از دست می‌دهد و در صورت بروز مشکل و آسیب در قسمتی از بدن، متوجه آن نخواهند شد. در نتیجه این آسیب گسترش یافته و زخم بستر ایجاد می‌شود.
• تغذیه نامناسب و کمبود آب در بدن: پوست بدن برای بازسازی و جوان ماندن نیاز به مایعات و مواد مغذی از جمله پروتئین و ویتامین دارد. در صورت عدم مصرف مایعات و کمبود مواد مغذی، پوست بدن ضعیف شده و مستعد پذیرش آسیب و زخم بستر می‌شود.

چگونه میتوان از ابتلا به زخم بستر پیشگیری کرد؟

به طور کلی تنها روش برای پیشگیری از ابتلا به زخم بستر این است که پوزیشن فرد به طور مداوم تغییر کند، تا بافت‌های نرم برای مدت زمان طولانی تحت فشار نباشند. توصیه می‌شود که افرادی که قادر به تکان دادن بخش‌هایی از بدن خود نیستند، توسط سایر اعضای خانواده و یا پرستار، پوزیشن بدنی آنها در بازه‌های زمانی مشخص تغییر کند.

چگونه زخم بستر را درمان کنیم؟

زمانی که زخم در مراحل اولیه باشد، این امکان وجود دارد تا بتوان با کمک روغن‌های طبی و لوسیون‌های مخصوص از گسترش زخم پیشگیری کرد.

در مراحل پیشرفته نیز گاهی نیاز است تا علاوه بر مصرف داروهای ترمیمی بافت، فرد بیمار آنتی‌بیوتیک مصرف کند.

همچنین توصیه می‌شود تا زخم به صورت مداوم شسته و ضد عفونی شود.

به این مورد توجه داشته باشید، زمانی که قرمزی بر روی سطح پوست مشاهده شد و با تغییر پوزیشن بدن این قرمزی برطرف نشد، نیاز است تا در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

روشهای کمک درمانی زخم بستر

برای درمان زخم بستر روش‌های مختلفی با توجه به شدت بیماری و زخم وجود دارد.

تغییر موقعیت بدن: یکی از مهمترین کارها برای بهبود شرایط زخم بستر، تغییر موقعیت بدن و برداشتن فشار و اصطکاک از روی زخم است. این فرآیند مانع از گسترش زخم بستر و ایجاد زخم‌های جدید می‌شود. توصیه می‌شود افرادی که به زخم بستر مبتلا هستند، توسط کمک دیگران هر نیم ساعت، پوزیشن خوابیدنشان تغییر کند.

پانسمان پیشرفته زخم: یکی دیگر از روش‌های درمانی زخم بستر، استفاده از پانسمان پیشرفته زخم است که باعث کاهش عفونت شده و روند بهبودی زخم را تسریع می‌کند. استفاده از این نوع پانسمان‌ها مانع از ورود عفونت جدید به بافت‌های داخلی و سطحی پوست می‌شود. استفاده از این دسته از پانسمان‌ها بدون حساسیت و عوارض است.

تغذیه: استفاده از یک رژیم غذایی درست حاوی مواد غذایی مفید مانند ویتامین‌ها و پروتئین و همچنین مصرف سبزیجات در روند بهبودی زخم بستر تاثیر به سزایی دارد. مصرف کافی آب به میزان 8 لیوان در روز در تسریع بهبود پوست و درمان زخم بستر تاثیرگذار است.

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها: در درمان زخم بستر مصرف آنتی‌بیوتیک با تجویز پزشک بسیار موثر است. مصرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی باعث جلوگیری از ایجاد عفونت در زخم می‌شود و در صورت عفونتی بودن زخم این عفونت ایجاد شده در زخم را از بین می‌برد.

درمان هر گونه زخم بستر باید زیر نظر پزشک و مصرف داروها با تجویز پزشک متخصص باشد زیرا ممکن است در صورت استفاده نادرست از داروها عوارض جبران ناپذیر برای بیمار به وجود آید.